Sunday 2 January 2011

OJE 2011 Sei Hahu Debate Iha plenariu iha Loron Sanolu Fulan Janeiru maske Ezekusaun hahu iha Loron Uluk Fulan Janieru

Tempo semanal-Dili, 02.01.2011

Proposta lei ne’ebé aprova iha konsellu de Ministrus kona ba Orsamentu Jerál Estadu Repúblika Demokrátika Timor-Leste ba tinan 2011 iha fulan Novembru tinan kotuk sei hahu debate iha plenaria parlamentu nasional iha loron 10/01/2011.
Tuir komunikadu imprensa iha tinan kotuk haklaken katak Proposta lei ba Orsamentu Jerál Estadu (OJE) nian ba tinan 2011 engloba reseita no despeza hotu Estadu Timor–Leste nian kobre periódu entre loron 1 fulan Janeiru tinan 2011 no loron 31 fulan Dezembru tinan 2010.

“Totál ne’ebé estimadu husi fonte hotu-hotu (mina rai no la’ós mina rai verba husi parseiru dezenvolvimentu sira no reseita la’ós fiskál sira), husi OJE ba periódu nee mak millaun $2,398 dolar norte-amerikanu,” dehan iha komunikadu refere.

Iha komunikadu refere orsamentu ne’e hafahe ba dotasaun hanesan, “Millaun $115.909 dolar norte-amerikanu ba Saláriu no Vensimentu; Millaun $270.459 dolar norte- amerikanu ba Beins no Servisu, husi hirak ne’ebé milliaun $25 dolar norte-amerikanu hanesan afeta ba Fundu Dezenvolvimentu Kapitál Umanu nian; Milliaun $164.456 dolar norte-amerikanu ba Transferénsia Públika; Milliaun $28.252 dolar norte-amerikanu ba Kapitál Menór; Milliaun $405.924 dolar norte-amerikanu ba Kapitál Dezenvolvimentu, hosi hirak milliaun $317.306 dolar norte-amerikanu mak afekta ba Fundu Infra-Estrutura nian.”

Tuir Amalia X. pereira estudante universidade ida iha Dili hein atu iha ezekusaun fundus dezenvolvimentu capital Umanu ne’e sei foo liu benefisiu ba povu kiik nia oan. “Husu governu atu hatuur persyaratan mak klaru nune’e povu ninia oan bele asesu ba funduz ne’e. Se la’e orsida foo de’it ba boot sira nia oan nune’e povu nia oan sai penonton nafatin de’it,” dehan feto ran tinan 26 ne’e ba Tempo Semanal iha kampus ida iha Dili.

Governu informa ona katak, “Totál dotasaun orsamentu mak hanesan milliuaun $985 dolar norte-amerikanu, husi hirak milliaun $317.306 dolar norte-amerikanu mak afeta ba Fundu Infra-strutura no milliaun $25 dolar norte amerikanu ba Dezenvolimentu Kapitál Umanu nian.”

“OJE ba 2011 ida ne’e koerente ba polítika no reforma katak IV Governu Konstituisaun implementa tiha ona to’o dadaun ne’e, halao forma pozitivu ida hosi indikadór ekonómiku no sosiál iha tinan 2010, no estabelese baze fundament’al ida ba kontinuidade no atrasaun investementu - esensiál ba dezenvolvimentu no kresimentu Timor-Leste ho forma ne’ebé mak aselera no susutentável.”

“Governu iha faze finál elaborasaun Planu Estratéjiku Dezenvolvimentu Nasionál (2011-2030), ne’ebé mak transforma Timor-Leste ( Nasaun ida ho rendimentu kiik) nasaun ida ho rendimentu mediu-aas ho espasu tinan 20, ho ida ne’e diversifika ekonomia, ne’ebé transforma ekonomia bazeada ida iha mina rai, ekonomia naun petrolifera ida, ne’ebé mak implika finansiamentu elevadu ida, iha area infra-estrutura nian no kapitál umanu – pilar fundamentu rua iha kriasaun ba kondisaun bázika ne’ebé permiti atrai investimentu privadu no alkansa kresimentu no sustentabilidade ekonomia.”

Iha tinan 2010 ezekusaunkapital dezenvolvimentu tarde tan ba liu husi lei governu muda husi Aprovizionamentu Ministeiru Financas ba Servisu Tekniku Aprovizionamentu ne’ebe monta iha vice Vice PM rezignadu Mario carrascalao ninia mahon. Maibe iha orsamentu 2011 Governu hamosu tan fali ADN.

“Atu to’o ba objetivu hirak ne’e ho dalan efikáz no efisiente, Governu iha planu atu kria fundu rua: Fundu
Infra-estrutura nian no Fundu Dezenvolvimentu Kapitál Umanu. Sei bele mós kria Ajénsia Dezenvolvimentu Nasionál (ADN), kompostu husi tékniku kualifikadu, atu kontrola kualidade hosi projetu sira no asegura katak espesifikasaun no kustu sira apropriadu duni.”

Maibe husi komunidade balun pesimista ho ezekusaun no benefisiu husi orsamentu do estadu ne’e. “Ita hein orsamentu ne’e sei foo duni benefisiu ba povu no harii duni estrutura ne’ebe ho kualidade iha nasaun ne’e,”dehan Justinho da Cruz, sofer transporte publiku ida iha Bobonaro.

Nia hatutan katak, “ha’u tauk maka orsamentu ne’e governu foo ba kompania sira mai halo Estrada la hun la dikin hanesan ita haree daudaun ne’e entaun povu maka lakon.”

Dala barak falla iha ekipa sira iha Ministeiru Infraestrutura halo orsamentu do estadu salin saugate deit ba kompania sira. “Se karik governu hakarak fahe de’it ba kompania sira entaun foo nonok de’it ba malu. Labele mai finze halo estrada no eskola maibe la iha kualidade entaun ami la kontente,” sublina Justinho ne’ebe dehan nia moris iha sud-distritu ida husi distritu Manatutu ne'e. (TS)

No comments: